3.2.10: 1725 - 1830 - Financiering, oplagen en prijzen


De voornaamste financieringsvorm in de boekhandel bleef de investering van eigen kapitaal, maar daarnaast werd nog steeds veel geld door de papierkopers geleverd in de vorm van renteloze termijnbetalingen. Soms werden boeken in pand gegeven waardoor papierkopers bij de boekhandel betrokken raakten. Grote kooplieden die eveneens de boekhandel financierden, waren meestal boekenliefhebbers of familieleden van de uitgever.

De renteloze betalingen in termijnen, sinds de zeventiende eeuw gebruikelijk in de boekhandel, maakten geleidelijk plaats voor contante betaling. Langzaam verdwenen de boekverkopersobligaties waarmee de grote boekverkopers in feite de boekhandel hadden gefinancierd.

Voor het uitgeven van kostbare werken was de vorming van een compagnie een belangrijke mogelijkheid tot financiering. Kleinere boekverkopers produceerden te weinig om op grote schaal te kunnen ruilen en omdat alleen bij afname in grotere aantallen korting werd gegeven, kochten zij vaak gezamenlijk in en veilden het gekochte onderling.

De weinige gegevens die voor de achttiende eeuw voorhanden zijn, suggereren een zeer gevarieerde oplagehoogte van 250 tot 500 voor een wetenschappelijk of literair boek tot 3000 voor vlot lopende titels. De oplagen van 'gewone' boeken schommelden tussen de 750 en 1250. Voor gebruiksboeken, zoals bijbels, psalmen en almanakken, of voor pamfletten lagen de cijfers beduidend hoger. Bij tijdschriften gold een minimumoplage van 500 om rendabel te kunnen zijn. Enkele verspreide gegevens van bestsellers geven hogere cijfers. De oplage van de eerste twee drukken van Jan Wagenaars Vaderlandsche historie (verkoopprijs ƒ 63 ,- (circa € 29,-)) worden geschat op 5000 à 6000 exemplaren. Van de eerste druk van 1777 van J. Martinets Katechismus der natuur legde Johannes Allart 6000 exemplaren op.

Over de oplagen van boeken die voor de buitenlandse markt waren bestemd, zijn nauwelijks gegevens. De oplagen bij Huguetan variëren tussen de 675 en 2000 exemplaren. Luchtmans legde meestal 1000 exemplaren of iets meer op. In 1748 lieten Elie Luzac en Marc-Michel Rey 3300 exemplaren drukken van de Anti-Lucretius van Melchior de Polignac. En Rey had in 1761 van Rousseaus Nouvelle Héloise 4000 exemplaren vervaardigd.

In de Bibliographie de l'Empire français over 1811-1812 blijken de gemiddelde oplagen van romans tussen de 500 en 800 te liggen, met uitschieters voor gewaardeerde schrijvers tot 1100. De oplagen van populair-wetenschappelijke werken en van stichtelijke boeken waren op dat moment meestal hoger dan die van de roman. Tijdschriften varieerden sterk in de hoogte van hun oplagen. In genoemde jaren verscheen de Konst- en letterbode in oplagen van 425 respectievelijk 385 exemplaren, de Vaderlandsche letteroefeningen in 1500 casu quo 900 stuks en de Boekzaal der geleerde wereld in 1800 en 1600 stuks. De oplagen van almanakken blijken daarentegen nog vaak in de vele duizenden te lopen. In hoeverre deze oplagecijfers beïnvloed zijn door de slechte tijden is een open vraag. Uit gegevens van Ten Brink en De Vries over de jaren 1810-1821 blijkt dat de oplagehoogte van hun uitgaven varieerde van 500 tot 800, ook in de periode van recessie van 1810 tot 1811.

Over de kostprijs van boeken en de berekening van de boekverkopersprijzen wordt slechts spaarzaam iets vermeld. Van boeken die bij intekening verschenen, werden soms in brochures en advertenties cijfers over de hoogte van de oplage en de prijs vermeld, een enkele maal met een berekening van de kostprijs. Een serie onkostenberekeningen over een langere periode is te vinden in het Luchtmans-archief. Voor bijna alle uitgaven bleef papier de hoogste post op de onkostenberekening. Kwamen daar andere kosten bij voor graveren, honorarium of vertalen dan daalde het procentuele aandeel van de papier- en drukkosten naar evenredigheid, maar de kosten per exemplaar gingen omhoog.


auteur: H. van Goinga
 
 


Financiering, oplagen en prijzen



Brill E. J. - biografische informatie

Naam: Brill, E. J.
Naam: Luchtmans, S. & J.
Naam: Backhuys, W.
Naam: Oosters Antiquarium, Het
Naam: Brill, Evert Jan
Naam: Oordt, Adriaan Pieter Marie van
Naam: Stoppelaar, Frans de
Naam: Peltenburg, Corneille
Naam: Wieder, F. J.
Naam: Edridge, T. A.
Naam: Pruijt, F. H.
Naam: Kasteleijn, R. J.
adres: Leiden
Periode: 1848-....
Periode: 1860-1992


Luchtmans - biografische informatie

Naam: Luchtmans
adres: Leiden
Periode: 1825 - 1847
Periode: geen


Luchtmans en Van Paddenburg - biografische informatie

Naam: Luchtmans en Van Paddenburg
adres: Leiden
adres: Utrecht
Periode: 1836 - 1836
Periode: geen


Luchtmans et Radink - biografische informatie

Naam: Luchtmans et Radink
adres: Leiden
adres: Amsterdam
Periode: 1845 - 1845
Periode: geen


Luchtmans, Johannes - biografische informatie

Naam: Luchtmans, Johannes
adres: Leiden 1749-18..


Luchtmans, Jordaan - biografische informatie

Naam: Luchtmans, Jordaan
adres: Leiden 1684-1708


Luchtmans, Jordaan - biografische informatie

Naam: Luchtmans, Jordaan
Naam: Luchtmannus, J. Lugtmans, Jordaan
adres: Leiden 1684-1708


Luchtmans, Samuel, I - biografische informatie

Naam: Luchtmans, Samuel, I
adres: Leiden 1709-1755


Luchtmans, Samuel, II - biografische informatie

Naam: Luchtmans, Samuel, II
adres: Leiden 1741-1780


Luchtmans, Samuel, III - biografische informatie

Naam: Luchtmans, Samuel, III
adres: Leiden 1781-18..


Luchtmans, S. en J. - biografische informatie

Naam: Luchtmans, S. en J.
adres: Leiden
Periode: 1801 - 1849


Luchtmans S. & J. - biografische informatie

Naam: Luchtmans, S. & J.
Naam: Brill, E. J.
Naam: Luchtmans, Jordaan
Naam: Luchtmans, Samuel
Naam: Luchtmans, Johannes
Naam: Brill, Johannes
Naam: Bodel Nijhuis, Johannes Tiberius
adres: Leiden
Periode: 1683-1848


Printed for the London society for the Publication of Oriental Texts, and sold by S. and J. Luchtmans - biografische informatie

Naam: Printed for the London society for the Publication of Oriental Texts, and sold by S. and J. Luchtmans
adres: Leiden
Periode: 1847 - 1847
Periode: geen


S. & I. Luchtmansios - biografische informatie

Naam: S. & I. Luchtmansios
adres: Leiden
Periode: 1842 - 1842
Periode: geen


S. & J. Luchtmans - biografische informatie

Naam: S. & J. Luchtmans
adres: Leiden
Periode: 1840 - 1847
Periode: geen


S. bt. J. Luchtmans - biografische informatie

Naam: S. bt. J. Luchtmans
adres: Leiden
Periode: 1824 - 1824
Periode: geen


S. en J. Luchtmans - biografische informatie

Naam: S. en J. Luchtmans
adres: Leiden
Periode: 1790 - 1848
Periode: geen


S. en J. Luchtmans en de Gebroeders van Cleef - biografische informatie

Naam: S. en J. Luchtmans en de Gebroeders van Cleef
adres: Leiden
Periode: 1836 - 1836
Periode: geen


S. et J. Luchtmans - biografische informatie

Naam: S. et J. Luchtmans
adres: Leiden
Periode: 1801 - 1846
Periode: geen


Afbeeldingen i.v.m. Luchtmans*


"Algemeen kunstwoordenboek", Leiden, 1734