2.3.7: 1585 - 1725 - Handel met het buitenland


Onder de vele protestantse vluchtelingen die in het laatste kwart van de zestiende eeuw uit de Zuidelijke Nederlanden naar het Noorden kwamen, waren vele drukkers en boekverkopers. Hun komst heeft bijgedragen aan de bloei van de boekhandel in de Republiek en zeker ook aan die van de handel met het buitenland. Van hen moeten zeker worden genoemd Christoffel Plantijn en Lodewijk Elzevier die uit Antwerpen naar Leiden kwamen en de basis legden voor de zeer internationaal georiënteerde wetenschappelijke uitgeverij in de universiteitsstad. In Amsterdam werkte rond 1600 de uit Brabant afkomstige Cornelis Claesz, die zich met een op nautica, atlassen en reisverhalen gericht fonds eveneens op het buitenland richtte.

Nederlandse boeken hadden een goede naam in Europa. Zij waren goed gedrukt, op papier van kwaliteit. De uitgevers konden voor het noodzakelijk redactiewerk en correctiewerk een beroep doen op geleerden en geletterden die de diverse talen waarin werd gepubliceerd, beheersten. Bovenal was belangrijk dat het aanbod van publicaties groot en divers was. De relatief grote vrijheid van drukpers maakte het mogelijk dat boeken en pamfletten die elders niet konden verschijnen, wel door Nederlandse uitgevers op de markt werden gebracht. Bepaalde categorieën drukwerk werden in grote hoeveelheden naar het buitenland vervoerd. Dat gold met name voor religieuze boeken. Engelse bijbeluitgaven werden naar Engeland verscheept. Voor joodse godsdienstige teksten die in Amsterdam van de pers kwamen, bestond grote belangstelling in Oost-Europa. Katholieke kerkboeken, die deels onder Keulse of Antwerpse schuiladressen verschenen, vonden hun weg naar de katholieke landen. Een ander succesvol exportproduct waren de edities van klassieke auteurs, met name de 'variorum' uitgaven met een uitgebreid annotatieapparaat, zoals bezorgd door de preceptor van de Rotterdamse Latijnse school Minellius, Johannes.

Boeken uit de Republiek werden in balen en vaten over heel Europa verspreid. Gregorio Leti schreef in zijn Kort begrip der helden-deugden ('s-Gravenhage 1700) dat, zoals Holland de hele wereld van zijn waren uit Oost-Indië had voorzien, men met evenveel recht kon zeggen, 'dat zy alleen gansch Europa, met het werk der drukkerijen, en boekhandel heeft bestraalt en verrijkt'. Bovendien fungeerden de Nederlandse boekverkopers als intermediairs voor de handel in boeken tussen Noord- en Zuid-Europa en tussen Engeland en het continent. Daarvan getuigen de rijk voorziene magazijncatalogi van grote internationale boekhandelshuizen als Blaeu, Elzevier, Janssonius, Leers, en Van der Aa.

In de eerste helft van de zeventiende eeuw speelde de uit Gouda afkomstige Adriaen Vlacq een belangrijke rol in de internationale boekhandel. Hij is zowel te Londen (1633-1642) als te Parijs (1642-1648) werkzaam geweest, maar in beide steden kreeg hij, zoals hij in een boeiend autobiografisch relaas beschreef, moeilijkheden met de gevestigde boekverkopers, waardoor hij moest uitwijken en zich uiteindelijk te Den Haag vestigde.

Voor de internationale handel was van oudsher de Buchmesse te Frankfurt van groot belang. De grote Nederlandse boekverkopers ondernamen vaak twee keer per jaar de tocht naar Frankfurt, waarbij ze tevens de belangen van collega-uitgevers waarnamen. In de Messecatalogi is de aanwezigheid van de Hollanders en hun nieuwe uitgaven af te lezen. Vanaf het einde van de zeventiende eeuw ging de Buchmesse van Leipzig het in belang winnen van die van Frankfurt, hoewel de boekverkopers uit de Republiek ook gedurende de eerste helft van de achttiende eeuw nog naar Frankfurt bleven reizen.

De contacten met collega-boekverkopers in het buitenland verliepen via een intensieve correspondentie. Van de vele duizenden brieven die zijn verstuurd, is echter maar weinig bewaard gebleven. Daarnaast onderhielden de grote uitgevers hun internationale relaties door handelsreizen. Sommigen hadden zelfs eigen filialen en pakhuizen in buitenlandse steden.


auteur: O.S. Lankhorst
 
 


Handel met het buitenland



Elsevier - biografische informatie

Naam: Elsevier
Naam: Elsevier Focus
Naam: Focus Elsevier
Naam: A. Elsevier
Naam: Elsevier-Sport
Naam: Elzevier
Naam: Elsevier / NDU
Naam: Deltos Elsevier
Naam: American Elsevier Publishing
Naam: Elsevier Argus
Naam: Elsevier / Manteau
Naam: Royal Tropical Institute (1988)
Naam: Meulenhoff Educatief (1986-1987)
Naam: For the Royal Botanical Society of the Netherlands (1976)
Naam: Prometheus (1999)
Naam: Interventura (1983)
Naam: Intermediair (1976)
Naam: G.B. van Goor Zonen (1979-1981)
adres: Amsterdam
Periode: 1919 - 1999
Periode: geen


Elzevier - biografische informatie

Naam: Elzevier
adres: Leiden 1757, 1774, 1781


Elzevier, Abraham, I - biografische informatie

Naam: Elzevier, Abraham, I
Naam: A. Elsevier
adres: Leiden 1620-1653
adres: 's-Gravenhage 1643


Elzevier, Abraham (I) - biografische informatie

Naam: Elzevier, Abraham (I)
Naam: Elsevier, Abraham Elsevirius, Abrahamus Elzevirius, Abrahamus
adres: Leiden 1621-1653


Elzevier, Abraham, II - biografische informatie

Naam: Elzevier, Abraham, II
adres: Leiden 1681-1712


Elzevier, Abraham (II) - biografische informatie

Naam: Elzevier, Abraham (II)
adres: Leiden 1681-1702


Elzevier, Bonaventura - biografische informatie

Naam: Elzevier, Bonaventura
Naam: B. Elsevier
adres: Amsterdam 1608-1609
adres: Leiden 1610, 1617-1653


Elzevier, Bonaventura - biografische informatie

Naam: Elzevier, Bonaventura
Naam: Elsevier, Bonaventura
adres: Leiden 1610-1653


Elzevier, Daniel - biografische informatie

Naam: Elzevier, Daniel
Naam: D. Elsvirius, D. Elsevier
adres: Leiden 1652-1655
adres: Amsterdam 1655-1680


Elzevier, Daniel - biografische informatie

Naam: Elzevier, Daniel
Naam: Elsevier, Daniel Elsvirius, Daniel
adres: Leiden 1652-1655


Elzevier, erven Daniel - biografische informatie

Naam: Elzevier, erven Daniel
adres: Amsterdam 1681-1683


Elzevier, Gillis - biografische informatie

Naam: Elzevier, Gillis
Naam: Aegidius Elsevirus
adres: 's-Gravenhage 1599


Elzevier, Isaac - biografische informatie

Naam: Elzevier, Isaac
Naam: I. Elsevier
adres: Leiden 1617-1626


Elzevier, Isaac - biografische informatie

Naam: Elzevier, Isaac
Naam: Elsevier, Isaac
adres: Leiden 1617-1626


Elzevier, Johannes - biografische informatie

Naam: Elzevier, Johannes
Naam: J. Elsevier, Giovanni Elsevier, J. Elsvirius
adres: Leiden 1652-1661


Elzevier, Johannes - biografische informatie

Naam: Elzevier, Johannes
Naam: Elsevier, Johannes Elsevirius, Johannes
adres: Leiden 1652-1661


Elzevier, Johannes (wed. en erven) - biografische informatie

Naam: Elzevier, Johannes (wed. en erven)
Naam: Elsevier, Johannes (wed. en erven) Elsevierius, Johannes (wed. en erven) Elsevirius, Johannes (wed. en erven) Elzeviriana, officina Elzevirius, Johannes (wed. en erven)
adres: Leiden 1661-1681


Elzevier, Lowijs, I - biografische informatie

Naam: Elzevier, Lowijs, I
Naam: L. Elsevier
adres: Leiden 1583-1617
adres: Frankfurt am Main 1614-1615


Elzevier, Lowijs (I) - biografische informatie

Naam: Elzevier, Lowijs (I)
Naam: Elsevirius, Ludovicus Elzeverius, Ludovicus Elzevirius, Ludovicus
adres: Leiden 1583-1617


Elzevier, Lowijs, II - biografische informatie

Naam: Elzevier, Lowijs, II
Naam: L. Elsevier, L. Elzevir
adres: 's-Gravenhage 1594-1619


Elzevier, Lowijs (II) - biografische informatie

Naam: Elzevier, Lowijs (II)
Naam: Elsevier, Lowijs Elzevir, Loys
adres: Den Haag 1594-1619


Elzevier, Lowijs, III - biografische informatie

Naam: Elzevier, Lowijs, III
Naam: L. Elsevier
adres: Amsterdam 1638-1665, 1669


Elzevier, Lowijs (III) - biografische informatie

Naam: Elzevier, Lowijs (III)
Naam: Elsevier, Lowijs Elsevirius, Ludovicus Elzevirius, Ludovicus
adres: Amsterdam 1638-1669


Elzevier, Matthijs - biografische informatie

Naam: Elzevier, Matthijs
adres: Leiden 1617-1622


Elzevier, Petrus - biografische informatie

Naam: Elzevier, Petrus
adres: Utrecht 1691-1692


Elzevier, Petrus - biografische informatie

Naam: Elzevier, Petrus
adres: Utrecht 1668-1675


Elzevier Stokmans - biografische informatie

Naam: Elzevier Stokmans
Naam: Elzevier Stokmans en Rijnders, J.
adres: Amsterdam
Periode: 1839 - 1851


Elzevier Stokmans, S. - biografische informatie

Naam: Elzevier Stokmans, S.
adres: Amsterdam
Periode: 1829 - 1830


Elzevier, wed. Daniel - biografische informatie

Naam: Elzevier, wed. Daniel
adres: Amsterdam 1681


Elzevier, wed. en erven Johannes - biografische informatie

Naam: Elzevier, wed. en erven Johannes
Naam: wed. en erven J. Elsevier, officina Elzeviriana, e.d
adres: Leiden 1661-1681


Afbeeldingen i.v.m. Elzevier*


Boekband, ca. 1631